Ευρώπη των 28 κρατών -
ΜΜΕ, Ευρώπη, Ελλάδα, εφημερίδες, ρατσισμός
ΕΛΛΑΔΑ
Ελληνες απείθαρχοι και καλοβολεμένοι
Αν κάποιος προσπαθούσε να αποδώσει με μία εικόνα την αποτύπωση της ελληνικής κρίσης στον διεθνή Τύπο, αυτή δεν θα ήταν άλλη από ερείπια αρχαίων ναών… προς πώληση. Από ελληνικής πλευράς πάλι, αυτό που επικράτησε πυροδοτώντας συζητήσεις είναι η αναπαράσταση ηγετικών προσωπικοτήτων της Γερμανίας με ναζιστικά σύμβολα.
Κι αν τα σκίτσα συμπυκνώνουν, συχνά με ακραίο τρόπο, «ποιητική αδεία», γενικότερες παραδοχές, αντιλήψεις και διαθέσεις, ωστόσο, την ίδια στιγμή, τις αποκαλύπτουν.
Πέρα από τον εφιάλτη της πώλησης του Παρθενώνα στον οποίο παραπέμπουν τα ερείπια, η ξένη γελοιογραφική αναφορά έχει πολλά σημαινόμενα: από φθόνο μέχρι απειλή για την Ενωμένη Ευρώπη και προπάντων συνολική απαξίωση για τους ανίκανους κληρονόμους. Μια συλλογική ευθύνη που θα μπορούσε να επισύρει και τιμωρία.
Από την άλλη, οι Ελληνες σκιτσογράφοι επιλέγουν να μη γενικεύουν απορρίπτοντας συλλήβδην λαούς, αλλά αποδίδουν εξατομικευμένες μομφές σε ηγετικά πρόσωπα.
Κι αυτή είναι μονάχα μία –κατ' αντιπαράθεση- διάσταση της οικοδόμησης στερεοτύπων που άνθησαν την περίοδο της κρίσης με φορέα τον Τύπο.
Η παγίδα
Στερεότυπα που αποδεικνύονται επίμονα, «αφενός γιατί φύονται σε βάθος χρόνου και αναδύονται στην επιφάνεια σε περιόδους κρίσης και αφετέρου επειδή εδράζονται σε όψεις της αλήθειας για να την παραμορφώσουν.
Και αυτό συμβαίνει με τη συστηματική απομόνωση και γενίκευση ενός -αρνητικού συνήθως- χαρακτηριστικού έτσι ώστε γίνεται εύκολο το να πέσει κάποιος στην παγίδα, να εγκλωβιστεί, ιδιαίτερα μάλιστα αν η παγίδα αυτή έχει στόχο να τραυματίσει την εικόνα που έχει για τον εαυτό του.
Ετσι θα μπορούσε να ερμηνευτεί η ενσωμάτωση της ενοχής από πολλούς συμπολίτες μας σήμερα», όπως μας εξηγεί η καθηγήτρια Αισθητικής και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Πέπη Ρηγοπούλου.
Αυτές τις παγίδες αποκαλύπτει η έρευνα «Η εικόνα της Ελλάδας σε γερμανικά και βρετανικά μέσα και η προβολή της σε ελληνικά μέσα ενημέρωσης: πολιτισμική διάσταση και πολιτικές παράμετροι της εποχής της κρίσης (2010-2013)», που εκπόνησε το Εργαστήρι Τεχνών και Πολιτιστικής Διαχείρισης του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου με την ίδια επιστημονική υπεύθυνο, σε συνεργασία με την καθηγήτρια Μυρτώ Ρήγου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την έρευνα αυτή χρηματοδότησε ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Σταθόπουλος.
Η έρευνα, μέρος της οποίας παρουσιάζουμε σήμερα, δεν φανερώνει μόνο το πώς προβάλλεται η εικόνα της χώρας και των πολιτών της ως προϊόν διαμεσολάβησης του δημοσιογραφικού λόγου σε Ελλάδα και Γερμανία, αλλά επιχειρεί να διακρίνει το πνεύμα, αν όχι τις σκοπιμότητες, που εξυπηρετεί.
Ακόμη ένα εύρημά της είναι ότι, πέρα από τα λάθη των ίδιων των Ελλήνων και την ανυποληψία της ελληνικής πολιτικής τάξης, η ένταση και η συστηματικότητα της επίθεσης σε ορισμένα άρθρα αποπνέουν, αν όχι δόλο, πάντως ένα ευρύτερο κυριαρχικό πνεύμα, απόηχο μιας αποικιοκρατικής και ρατσιστικής τοποθέτησης.
Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λεγόμενα Ευρωπαίων αξιωματούχων που αποφαίνονται ως άλλοι δάσκαλοι ότι οι Ελληνες πρέπει να μάθουν το μάθημά τους, είτε ότι ως μίασμα οφείλουν να αποβληθούν από την ευρωπαϊκή οικογένεια.
Από την ελληνική πλευρά πάλι διατηρείται μια στάση υποτέλειας απέναντι στην αδιαμφισβήτητη ηγεμονία της Γερμανίας, ακόμη κι όταν αντικρούει αυτά τα στερεότυπα.
Προς τι όλο αυτό; Ποιο το διακύβευμα;
Το θέμα είναι η αναδιανομή του πλούτου σε ακόμη λιγότερους, αλλά και η εδώ και δεκαετίες κρίση στο επίπεδο της εργασίας, έτσι που κάποιοι να μιλούν για «το τέλος της».
Τα ευρωπαϊκά προγράμματα απασχόλησης, και μάλιστα για ανθρώπους με πολλά προσόντα, είναι ακόμη μια ένδειξη ότι δεν υπάρχει εργασία για όλους. Και αυτές είναι συνθήκες που δεν αφορούν έναν λαό, μας λέει η Πέπη Ρηγοπούλου. Ωστόσο, υπάρχει και κάτι άλλο στην περίπτωση της Ελλάδας: σε αντίθεση με τις άλλες χώρες του Νότου που βρέθηκαν στο χείλος της οικονομικής κρίσης, είναι η μόνη που υπέστη, εκτός της οικονομικής και πολιτικής, και πολιτισμική επίθεση.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΤΥΠΟ
«Εκ φύσεως οκνοί, απατεώνες, οπισθοδρομικοί»
Η έρευνα έχει ακόμη δύο πτυχές που αποκαλύπτουν πώς αντιμετώπισε την ελληνική κρίση ο αγγλόφωνος Τύπος.
Η μελέτη για την εικόνα της Ελλάδας στον βρετανικό Τύπο, που εκπόνησε ο Θωμάς Τσακαλάκης, κυκλοφορεί ήδη σε δεύτερη έκδοση με τίτλο «Ελληνες διεφθαρμένοι, τεμπέληδες και απείθαρχοι» των εκδόσεων Σμίλη, ενώ το τμήμα που μελετά την πρόσληψη της βρετανικής αρθρογραφίας για το θέμα στην Ελλάδα έχει ερευνηθεί από τον Παναγιώτη Σωτήρη και μαζί με την υπόλοιπη έρευνα που καλύπτει και πιο πρόσφατα ευρήματα πρόκειται να εκδοθεί άμεσα.
Ποιες είναι οι βασικές τους διαπιστώσεις;
«Ο συντηρητικός βρετανικός Τύπος αναπαράγει τα αρνητικά στερεότυπα των “εκ φύσεως” οκνών, απατεώνων και οπισθοδρομικών Ελλήνων, προφανώς προς εξυπηρέτηση οικονομικο-πολιτικών συμφερόντων, ή λόγω φθόνου, αντεκδίκησης -διότι η Ελλάδα χρωστά σημαντικά ποσά σε διεθνείς δημοσιογραφικούς(;;;) οργανισμούς κ.ο.κ. Ορισμένοι, όπως ο Frederick Forsyth της Express, εναντιώνονται στον δανεισμό μας διότι τα λεφτά θα καταλήξουν στις γαλλικές και τις γερμανικές τράπεζες.
»Οι κεντροαριστερές εφημερίδες κατά κανόνα αποδομούν τις εναντίον μας εθνοφυλετικές προκαταλήψεις, συχνά βάσει επίσημων στοιχείων, π.χ. από τον ΟΟΣΑ για την εργατικότητα των Ελλήνων, κι άλλοτε στο πλαίσιο υποστήριξης μιας προοδευτικής ιδεολογικο-πολιτικής θέσης, αρκεί να μη θίγεται ο βρετανικός εθνοκεντρισμός, όπως στο θέμα της επιστροφής των Ελγινείων» μας λέει ο Θωμάς Τσακαλάκης.
Από την άλλη πλευρά, την ίδια στιγμή που ο ελληνικός Τύπος αντέδρασε πολλές φορές αρνητικά στις στερεοτυπικές περιγραφές για την Ελλάδα στον ξένο Τύπο, άλλα ξένα μέσα, που θεωρούνται ότι είναι πιο έγκυρα ή ότι αντανακλούν τις σκέψεις των οικονομικών και πολιτικών ελίτ, αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο.
Το παράδειγμα της χρήσης της αρθρογραφίας της εφημερίδας Financial Times είναι ενδεικτικό.
Οπως παρατηρεί ο Παναγιώτης Σωτήρης, γύρω από τη χρήση των αναφορών στη συγκεκριμένη εφημερίδα ξεδιπλώνονται διαφορετικές κειμενικές στρατηγικές με κεντρικό άξονα την αντιμετώπιση των ξένων ως του «Αλλου», έναντι του οποίου κρινόμαστε και ο οποίος λειτουργεί ως το κάτοπτρο των δικών μας αδυναμιών.
ΤΙ ΕΔΕΙΞΕ Η ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 15.000 ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΑΡΘΡΩΝ ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ «ΕΛΛΑΔΑ, ΚΡΙΣΗ»
Η κατασκευή του «αποδιοπομπαίου τράγου»
Πέρα από τα λάθη των ίδιων των Ελλήνων και την ανυποληψία της ελληνικής πολιτικής τάξης, η ένταση και η συστηματικότητα της επίθεσης σε ορισμένα άρθρα αποπνέουν, αν όχι δόλο, πάντως ένα ευρύτερο κυριαρχικό πνεύμα, απόηχο μιας αποικιοκρατικής και ρατσιστικής τοποθέτησης
Με πρωτεργάτες τη λαϊκή εφημερίδα Bild και το περιοδικό Focus ο γερμανικός Τύπος «φιλοτέχνησε» το πορτρέτο των Ελλήνων με χαρακτηρισμούς όπως: διεφθαρμένοι, φοροφυγάδες, χρεοκοπημένοι, τεμπέληδες, ανεύθυνοι, απατεώνες, πλούσιοι λόγω ακίνητης περιουσίας -τραπεζικών καταθέσεων στο εξωτερικό-, ενεργειακών κοιτασμάτων, ανεξέλεγκτος τρόπος ζωής.
«Απατεώνες στην Ευρω-οικογένεια» ήταν ο τίτλος στο εξώφυλλο του περιοδικού Focus στις 22/2/2010, με το οποίο ξεκίνησε η ενορχηστρωμένη επίθεση στους Ελληνες, αν και «πρωτεργάτης» στη δημιουργία στερεοτυπικών χαρακτηρισμών για τον ελληνικό λαό ήταν η λαϊκή ταμπλόιντ Bild, σύμφωνα με τη μελέτη της Μαίρης Μελανίτη «Η Ελλάδα στον γερμανικό Τύπο: Ανα-παραγωγή στερεοτυπικών εικόνων από τις εφημερίδες Bild, die Welt, Süddeutshe Zeitung και το περιοδικό Focus».
Στα άρθρα εκείνου του τεύχους παρατέθηκαν σχεδόν όλοι οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί που έμελλε να «φιλοτεχνήσουν» το πορτρέτο του Ελληνα: διεφθαρμένοι, φοροφυγάδες, χρεοκοπημένοι, τεμπέληδες, ανεύθυνοι, απατεώνες, πλούσιοι λόγω ακίνητης περιουσίας -τραπεζικών καταθέσεων στο εξωτερικό-, ενεργειακών κοιτασμάτων, ανεξέλεγκτος τρόπος ζωής.
Από την κριτική δεν λείπουν δημοσιεύματα για υπερβολικές συντάξεις, ημέρες απεργίας και διακοπών σε σύγκριση με τον μέσο Γερμανό. Τη λέξη Ελληνες συνοδεύει πλέον το επίθετο «πτωχευμένοι» ενώ η Ελλάδα γίνεται συνώνυμη της κρίσης καθώς η λέξη «Griechenland» αντικαθίσταται από τον όρο «Krisenland».
Κάπως έτσι ο «αποδιοπομπαίος τράγος» έχει κατασκευαστεί ώστε να του αξίζει μια τιμωρία. Κι ενώ για την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού από τη Γερμανία ή τον ρόλο πολιτικής και της οικονομίας στο ξέσπασμα της κρίσης δεν υπάρχει κουβέντα, το παράδειγμά της χρησιμοποιείται ως μπαμπούλας για τους Γερμανούς, ώστε ακόμη και τα συναισθήματα συμπόνιας να γίνονται θυμός, αφού δημιουργούν την εντύπωση ότι για τη «σωτηρία» της συμβάλλει ο Γερμανός φορολογούμενος.
Κάπως έτσι συνοψίζεται η ποιοτική ανάλυση από τη μελέτη πάνω από 15.000 άρθρων από τον γερμανικό Τύπο το διάστημα Ιανουάριος 2010 - Δεκέμβριος 2013 με λέξεις-κλειδιά «Ελλάδα, κρίση».
Τα Μέσα επιλέχθηκαν επειδή έχουν τις μεγαλύτερες πωλήσεις, καλύπτουν ένα ευρύ πολιτικό φάσμα και συνεπώς απευθύνονται σε μεγάλο μέρος του αναγνωστικού κοινού διαφορετικού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου.
Τα πιο λαϊκά έντυπα (Bild, Focus) συνετέλεσαν τα μάλα στην κατασκευή μιας αρνητικής εικόνας καθώς σε αυτά ανήκει η πλειονότητα των άρθρων και συγκεκριμένα 11.000 έναντι συνολικά 15.210, αλλά παρά τις λιγότερες και πιο σοβαρές αναφορές τους σε οικονομικο-πολιτικά θέματα ούτε ο ποιοτικός Τύπος απέφυγε τους στερεοτυπικούς όρους.
Ορους που με βάση τη συχνότητα αναφοράς μιλάνε από μόνοι τους: με πρώτη τη διαφθορά, έπονται φοροδιαφυγή, πώληση Ακρόπολης/νησιών/δημόσιας περιουσίας, φακελάκι, γερμανικές αποζημιώσεις, «πλούσιοι Ελληνες», έξαρση λοιμωδών νοσημάτων, τεμπελιά, μέχρι και τρόπος ζωής/συνήθειες.
Ομως την τιμητική τους δεν έχουν μόνον οι Ελληνες που παρουσιάζονται ως μια ομοιογενής ομάδα με κοινά χαρακτηριστικά αλλά και η Ελλάδα ως μια χώρα παραλυμένη από τις απεργίες, τη γραφειοκρατία και την αναξιοκρατία που πνίγεται από τους καπνούς των τζακιών, τα σκουπίδια και τις ασθένειες...
Τα γερμανικά Μέσα, παρατηρεί η ερευνήτρια, επιλέγοντας να φωτίσουν μονομερώς κάποια φαινόμενα της ελληνικής κοινωνίας τα παρουσίασαν ως αιτίες για την οικονομική κρίση στη χώρα μας και «δαιμονοποίησαν» τους Ελληνες, με αποτέλεσμα στη γερμανική κοινή γνώμη να έχει επικρατήσει ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα δεν περιορίζεται στην οικονομία, αλλά είναι ριζωμένη σε πιο παλιές συνήθειες και παγιωμένες συμπεριφορές των Ελλήνων.
«Στην ουσία έπρεπε να επιρρίψουν κάπου τις ευθύνες και χωρίς ποτέ να γίνονται αναφορές για τον ρόλο που έπαιξε η οικονομική πολιτική της Γερμανίας στην εξέλιξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα αλλά και χωρίς να φαίνονται οι πραγματικές αιτίες της κρίσης…».
Το συμπέρασμά της;
«Σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο χρονικό διάστημα με καθοριστικές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη θα έπρεπε η στάση των μέσων ενημέρωσης να είναι αντικειμενική με μόνο γνώμονα τη σωστή πληροφόρηση. Αντιθέτως τα γερμανικά Μέσα (κυρίως η Bild και το Focus) παρουσιάζουν στα άρθρα και τις ανταποκρίσεις τους ανακριβή και ενίοτε ψευδή στοιχεία με στόχο τη δημιουργία μιας διαστρεβλωμένης εικόνας της Ελλάδας και των πολιτών της.
»Η γενική εικόνα της Ελλάδας παρουσιάζεται αρνητική και χρησιμοποιείται ως παράδειγμα προς αποφυγήν δημιουργώντας αισθήματα συμπόνιας, φόβου και θυμού στους Γερμανούς αναγνώστες» λέει στην «Εφ.Συν.» η κ. Μαίρη Μελανίτη.
♦ Αύριο θα δημοσιευτεί το δεύτερο μέρος της έρευνας
Στάζουν δηλητήριο τα γερμανικά ΜΜΕ
Η φάρσα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου